Zespół jelita drażliwego (ZJD) jest przewlekłą chorobą jelit, której towarzyszą zaburzenia rytmu wypróżnień i bóle brzucha. Za zaistnienie wspomnianych dolegliwości nie odpowiadają zmiany organiczne ani biochemiczne, w związku z czym trudno ustalić ich przyczynę i postawić trafną diagnozę. Co należy wiedzieć o zespole jelita drażliwego? Jak rozpoznać i leczyć tę chorobę?
Zespół jelita drażliwego – co go powoduje?
Przyczyny wystąpienia zespołu jelita drażliwego nadal są badane. Obecnie uważa się, że czynnikami mającymi wpływ na rozwój wspomnianej choroby są nadwrażliwość trzewna, zaburzenia na osi mózgowo-jelitowej, zakłócenia funkcji motorycznej jelit oraz przebycie biegunki infekcyjnej.
W zespole jelita drażliwego perystaltyka zostaje zaburzona – może zostać przyspieszona (co przejawia się jako biegunka) lub ulec zwolnieniu (dochodzi wówczas do zaparć). Układ pokarmowy chorych na ZJD ma zwiększoną wrażliwość na różne bodźce, m.in. mechaniczne. Przykładowo pacjenci odczuwają wzdęcia już przy małej ilości gazów w jelitach.
Symptomy ZJD
Charakterystycznymi objawami zespołu jelita drażliwego są bóle brzucha oraz zaburzenia w rytmie wypróżnień. Występuje także nadmiar gazów w jelitach i pojawiają się wzdęcia, którym niekoniecznie towarzyszy powiększenie się obwodu brzucha. Znacznie rzadszymi symptomami ZJD są częste oddawanie moczu, bóle dolnej partii pleców, nudności, ból mięśni i stawów, lęki, depresja oraz zaburzenia ginekologiczne.
Rozpoznanie zespołu jelita drażliwego
ZJD rozpoznaje się w przypadku, gdy niepokojące objawy utrzymują się przez dłuższy czas (przynajmniej od 3 miesięcy), a pacjent odpowie twierdząco na dwa z następujących pytań:
- Czy bóle brzucha ustępują albo zmniejszają się po wypróżnieniu?
- Czy z początkiem bólów brzucha wiąże się zmiana konsystencji i objętości stolca?
- Czy początkowi bólów brzucha towarzyszy zmiana w rytmie wypróżnień – czy występuje biegunka lub zaparcia?
Aby wykluczyć inne choroby mogące wywoływać wyżej wymienione symptomy, lekarze najczęściej zlecają wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych krwi, moczu i stolca. Diagnozowanie ZJD zazwyczaj nie wymaga przeprowadzenia kolonoskopii, choć bywa ona wskazana u pacjentów powyżej 50. roku życia albo gdy leczenie nie poprawia stanu chorego.
Zespół jelita drażliwego – leczenie
Leczenie zespołu jelita drażliwego powinno zacząć się od przedstawienia pacjentowi charakterystyki jego choroby, a także omówienia różnych sposobów łagodzenia bólów brzucha, biegunek i zaparć. W celu ograniczenia uciążliwych dolegliwości ze strony układu pokarmowego można stosować środki farmakologiczne, wprowadzić zmiany w diecie oraz rozpocząć psychoterapię (np. nauczyć się technik relaksacyjnych).
Leki na zespół jelita drażliwego mają za zadanie redukować objawy tej przykrej dolegliwości. Mogą działać rozkurczowo, przeciwbiegunkowo i przeciwzaparciowo. U niektórych chorych w łagodzeniu bólów sprawdza się przyjmowanie wskazanych przez lekarza leków przeciwdepresyjnych. Istotną rolę w leczeniu zespołu jelita drażliwego odgrywają również probiotyki uzupełniające naturalną florę bakteryjną jelit o dobroczynne mikroorganizmy. Preparaty z pożytecznymi bakteriami pomagają złagodzić objawy choroby, w szczególności ograniczyć biegunki.
W redukowaniu symptomów ZJD można ponadto wykorzystać opracowaną przez naukowców z Monash University dietę Low FODMAP, czyli dietę z małą zawartością fermentujących oligo-, di-, monosacharydów i polioli. Wspomniany sposób odżywiania składa się z 3 etapów: eliminacji, reintroduckcji oraz personalizacji. W pierwszej fazie na 6-8 tygodni wyklucza się z jadłospisu wszystkie produkty zawierające duże ilości FODMAP (np. laktozy, fruktozy, maltitolu, sorbitolu) i spożywa się żywność z niską zawartością FODMAP. W etapie reintrodukcji stopniowo testuje się swoją tolerancję na poszczególne grupy cukrów i alkoholów cukrowych. W trzeciej fazie diety planuje się swój codzienny sposób odżywiania tak, by ograniczać w nim pokarmy nasilające objawy ZJD.
Niestety aktualnie niemożliwe jest całkowite wyleczenie zespołu jelita drażliwego. Osoby cierpiące na tę dolegliwość, mogą jednak ograniczyć dokuczliwe objawy poprzez modyfikację diety, psychoterapię, stosowanie probiotyków albo leków zaleconych przez lekarza. Warto pamiętać, że choć symptomy ZJD bywają uciążliwe, choroba nie prowadzi do poważnych i nieodwracalnych skutków dla zdrowia, a pacjenci, którzy nauczyli się z nią radzić, prowadzą normalne życie bez dużych wyrzeczeń.
